Od kilku lat Nadleśnictwo Wołów zmaga się ze skutkami narastającej suszy hydrologicznej w regionie.

Każdego roku leśnicy podejmują działania mające na celu zachowanie  ich trwałości i zwiększenie naturalnej odporności na czynniki szkodotwórcze.

Wiedza o procesach zachodzących w przyrodzie i kontrola stanu środowiska leśnego pozwalają leśnikom na wczesną diagnozę zagrożeń, mogących negatywnie wpływać na stan lasu.

Zagrożenia  te można podzielić na trzy grupy:

-  biotyczne (np. szkodliwe owady, patogeny grzybowe, ssaki roślinożerne),

- abiotyczne: ekstremalne zjawiska atmosferyczne (np. silne, huraganowe wiatry, śnieg, ulewne deszcze, wysokie i niskie temperatury),

- antropogeniczne: wywołane przez człowieka (np. pożary, zanieczyszczenia przemysłowe, zaśmiecanie lasu).

Zagrożenia biotyczne

Ważnym zagadnieniem jest ochrona przed szkodnikami pierwotnymi (liściożernymi), takimi jak brudnica mniszka, strzygonia choinówka, poproch cetyniak, boreczniki i pryszczarkowate dla gatunków iglastych oraz zwójka zieloneczka i miernikowce dla gatunków liściastych. W tym celu prowadzone są różne prace prognostyczne, np. liczenie samic brudnicy mniszki podczas przejścia przez zagrożone drzewostany w czasie kulminacji rójki, jesienne poszukiwania zimujących stadiów szkodników sosny, ocena stanu defoliacji drzewostanów dębowych.

Starsze drzewostany iglaste narażone są na szkody od szkodników wtórnych (uszkadzających drewno) takich jak cetyńce, korniki i przypłaszczek granatek dla gatunków iglastych oraz opiętek dwuplamkowy dla gatunków liściastych. Ochrona przed tymi szkodnikami polega głównie na: wyznaczaniu, terminowym usuwaniu i wywożeniu z lasu drzew zasiedlonych, utylizacji resztek poeksploatacyjnych (gałęzi, kory) powstałych podczas pozyskiwania drzew zasiedlonych, terminowym wywozie pozyskanego drewna z lasu,

a w razie jego pozostawania w lesie w okresie wiosennym i letnim – korowaniem i wykładaniem pułapek wabiących.

Duże znaczenie gospodarcze mają szkody powodowane przez zwierzynę (jeleń, sarna, dzik,, bóbr), którym zapobiega się w uprawach przez grodzenie cennych fragmentów upraw leśnych, smarowanie repelentami, któremają nieprzyjemny, a więc odstraszający dla zwierzyny smak lub zapach,  zabezpieczanie plastikowymi osłonkami.

Zimą podczas wykonywania pielęgnacji młodników i drzewostanów pozostawia się zwierzynie drzewa zgryzowe na dwa – trzy tygodnie, co znacznie ogranicza spałowanie młodników.

Istotne zagrożenie dla iglastych upraw leśnych stanowi szeliniak sosnowiec. Jest to niewielki owad, należący do rzędu chrząszczy, atakujący uprawy sosnowe i świerkowe. Pod koniec kwietnia owady te żerują na sadzonkach ogryzając korę i łyko młodych drzewek. Uszkodzenie obejmuje nierzadko cały obwód i długość sadzonki. Brzegi uszkodzeń pokrywają się żywicą. Młode drzewka zwykle giną.

Ochrona przed szeliniakiem może odbywać się na różne sposoby z zastosowaniem jednego lub kilku następujących zabiegów:
•    dokładne korowanie pniaków na zrębie i przelegiwanie zrębu,
•    otaczanie uprawy  rowkiem chwytnym,
•    stosowanie pułapek naturalnych w postaci wałków sosnowych,
•    wykopanie dołków chwytnych z umieszczonymi w nich krążkami drewna sosnowego,
•    zastosowanie metalowej pułapki na szeliniaka z środkiem wabiącym.

Zagrożenia abiotyczne

W minionym okresie gospodarczym czynnikiem, który miał największy wpływ na powstawanie szkód była powódź z 1997 r. i huragan z 2009r. W wyniku powodzi uległy  zniszczeniu:

- całość materiału sadzeniowego na szkółce w Tarchalicach, 1000 mp kompostu korowego, 0,80 ha pasów wiatrochronów, gleba na szkółce (została wypłukana, zamulona i zdegradowana),

- w obrębie Dębno zniszczeniu uległo 221,16 ha upraw i młodników,

- w obrębie Wińsko uległo zniszczeniu 6,60 ha upraw i młodników,

- szkody w starszych drzewostanach, poprzez wystąpienie pojedynczych wywrotów, przyczyniły się do powstania luk na powierzchni ok. 32 ha

Ogółem zatopieniu na głębokość od 0,50 do 3,0 m przez okres 2 – 4 tygodni uległo 4421,98 ha powierzchni leśnej nadleśnictwa.

W styczniu 2007 r. huragan Cyryl spowodował uszkodzenie lasów Nadleśnictwa Wołów

na powierzchni 130 ha z czego 2,87 ha to zręby sanitarne, 10 ha – luki, natomiast 117,13 ha stanowiły drzewostany silnie przerzedzone.

Masa powstałych wywrotów i złomów wyniosła 42591,10 m³.

W ostatnich latach na terenie Nadleśnictwa Wołów wystąpiły zjawiska abiotyczne o charakterze katastrofalnym, należą do nich:

- huragan  z 23 lipca 2009 r.
- okiść w styczniu 2010 r.
- powódź w Dolinie Odry w 2010 r.
- podtopienia d-stanów /zwłaszcza międzywale/styczeń 2011r.

Huragan z 23 lipca 2009 r. i okiść swym zasięgiem objęły cały obszar nadleśnictwa, najbardziej ucierpiały leśnictwa: Orzeszków, Tarchalice, Wrzosy, Dębno, Rudno, Stryjno, Głębowice, Wińsko oraz Smogorzów.

Łącznie zostało powalonych i uszkodzonych ok. 450 tys. m³  drewna, na powierzchni ok. 8012 ha natomiast  powierzchnia  powstałych zrębów sanitarnych to: 1200,65 ha.

Rozmiar klęski widoczny jest na poniższych zdjęciach.

Następstwem powodzi z 2010 r., która swym zasięgiem objęła leśnictwa: Tarchalice, Dębno, Prawików oraz Mojęcice były podtopienia:

- upraw na pow. 145 ha,

- młodników na pow. 135 ha,

- drzewostanów starszych klas wieku na pow. 1461 ha.

Łącznie powalonych i zniszczonych zostało 1162 m³  drewna.

Zagrożenia antropogeniczne:

Zagrożenia pożarowe

Lasy Nadleśnictwa Wołów są zaliczone do I kategorii zagrożenia pożarowego. Największe natężenie występowania pożarów ma miejsce wczesną wiosną, z powodu wypalania traw,

oraz latem, ze względu na wysokie temperatury powietrza i niską wilgotność ściółki. Dopiero jesienią zagrożenie pożarowe znacznie się zmniejsza.  Straty powstałe w wyniku pożarów często są niewymierne. W płomieniach giną liczne gatunki fauny i flory łąkowej i leśnej, następuje zubożenie przyrody.

Bardzo ważnym czynnikiem kształtującym zagrożenie pożarowe w poszczególnych porach roku są warunki meteorologiczne, takie jak: opady atmosferyczne, prędkość i kierunek wiatru, natężenie promieniowania słonecznego, temperatura i wilgotności powietrza.

W sezonie palności codziennie określany jest stopień zagrożenia pożarowego, podawany na godz. 9.00  i 13.00. Przy wystąpieniu III (najwyższego) stopnia zagrożenia pożarowego i utrzymującej się przez co najmniej pięć kolejnych dni wilgotności ścioły leśnej mierzonej o godz. 9.00  poniżej 10 proc. nadleśnictwo obligatoryjnie wprowadza zakaz wstępu do lasu– informacja umieszczana jest na stronie internetowej nadleśnictwa.

Przez tereny leśne nadleśnictwa przebiegają ważne szlaki komunikacyjne – drogi krajowe i wojewódzkie oraz linia kolejowa, co przyczynia się do zwiększenia zagrożenia pożarowego. Problemem jest także bliskie sąsiedztwo wsi oraz łąk i pastwisk, z których część jest wiosną wypalana przez miejscową ludność.

Największe zagrożenie pożarowe na terenach leśnych spowodowane jest jednak nieprzestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych przez ludzi przebywających w lesie.Z ustawy o lasach wynika m.in., że w lasach i 100 metrów od nich nie można używać otwartego ognia.

 Największy zanotowany w nadleśnictwie pożar miał miejsce w 1992 r. Objął on swym zasięgiem 186 ha powierzchni leśnej w Leśnictwie Garwół.

Zanieczyszczenia środowiska

Na stan zdrowotny i sanitarny lasów Nadleśnictwa Wołów znaczący wpływ mają także:

- położenie lasów nadleśnictwa w sąsiedztwie Legnicko – Głogowskiego Okręgu Miedziowego,

- bliskość  NZPO „Rokita" Brzeg Dolny

- obniżenie dna koryta Odry dochodzące do 3 m na skutek erozji  spowodowanej funkcjonowaniem stopnia wodnego w pobliżu Brzegu Dolnego.

Potwierdzeniem tych faktów jest zakwalifikowanie drzewostanów nadleśnictwa do I i II strefy zagrożeń przemysłowych.

Tekst: Joanna Bulak, Kamilla Wilk
Zdjęcia: Jacek Czepnik